Wanneer helderheid doorslaat: over de dunne lijn tussen marketing en verantwoordelijkheid

Laatst volgde ik een webinar over persoonlijkheidsontwikkeling. De spreker was overtuigend, het verhaal lekker rechttoe rechtaan. En eerlijk is eerlijk: het zat strak in elkaar qua marketing. Heldere statements, krachtige visuals, een duidelijke boodschap.

Maar ergens begon het bij mij te knagen.

Niet omdat ik het niet snapte. Maar juist omdat ik de nuances miste. En die nuance is geen detail; het is precies waar professioneel werken met gedrag en persoonlijkheid over gaat.

"Nuance is voor 1-op-1"
Een uitspraak die bij mij echt bleef hangen, was: "In online presentaties willen mensen geen grijstinten. Ze willen helderheid, geen complexiteit."

Dat is begrijpelijk — vanuit marketingperspectief. Maar als je werkt met onderwerpen als gedrag, persoonlijkheid, depressie of zelfs zelfmoord, dan moet je jezelf de vraag stellen: hoeveel helderheid mag je claimen zonder verantwoordelijkheid te verliezen?

Een voorbeeld dat schuurt
Tijdens het webinar werd zanger Avicii als voorbeeld aangehaald. Zijn suïcide werd gekoppeld aan een mismatch tussen zijn persoonlijkheid en zijn levensstijl. Daarmee kan mogelijk de suggestie worden gewekt dat zijn dood voorkomen had kunnen worden, als hij zichzelf beter had gekend en trouw was gebleven aan zijn waarden.

Dat is een gevaarlijke simplificatie.
Depressie is geen optelsom van karaktereigenschappen en levenskeuzes. Het is een complex samenspel van genetische, biologische, sociale en psychologische factoren. (In de uitleg na mijn feedback werden die genetische en klinische factoren ook wel bevestigd, dat dan weer wel.) Maar door dit terug te brengen tot een persoonlijkheidsmismatch, geef je mensen een vals gevoel van controle óf schuld.

Waar ligt de grens?
Ik snap dat je een verhaal scherp wil neerzetten. Zeker als je een ondernemer bent en werkt met mensen die snel willen schakelen. Ik vind het zelf ook superlastig en ben soms bijna jaloers — nee, oké, echt jaloers — op het feit dat het andere mensen wel lukt. (Dat zit ook vast ergens in mijn Big Five 😉) Maar hoe ver kun je gaan in het vereenvoudigen van de werkelijkheid voordat het schadelijk wordt?

Voor mij ligt de grens daar waar nuance vervangen wordt door effectbejag. Waar herkenning boven realiteit gaat. Waar commercie boven verantwoordelijkheid komt te staan.

Wat ik ervan leer
En toch: ik heb er ook iets van geleerd. Namelijk hoe belangrijk het is om zelf helder én ethisch te blijven communiceren. Dat het mogelijk moet zijn om met diepgang én aantrekkingskracht te spreken over menselijk gedrag, zonder te vervallen in platte slogans.

Daar werk ik elke dag aan. In mijn trainingen, in mijn boek, en in hoe ik probeer bij te dragen aan een vakgebied dat mensen serieus neemt. Want zo is mij ook al meerdere malen overkomen: de kritiek die ik soms krijg door eigen simplificering in de media, op plekken waar het er echt toe doet, is af en toe stevig. Ook ik probeer dan uit te leggen dat het de ingang is tot meer. Maar de afwijzing doet op zulke momenten meer pijn dan het uitleggen en onderbouwen. Juist omdat een gesloten deur ervoor zorgt dat er geen toegang meer is voor mensen die het wel goed kunnen gebruiken.

Dus: heldere taal is prachtig. Maar alleen als die taal de werkelijkheid niet vervormt.

Tot zover mijn advies aan mijzelf 😉

Wat ik jou zou willen meegeven, is:

1. Doe goed onderzoek naar de mensen die jou iets proberen te verkopen.
2. Stel vragen, vraag om onderbouwing — niet alleen wetenschappelijk, maar ook vanuit ervaring in de praktijk.
3. Kijk naar wat mensen zelf in de praktijk hebben gedaan. Honderd coachingsgesprekken en een bachelor in psychologie zeggen op zich nog niet zo veel. In dit geval: hebben ze ook klinische en/of forensische gesprekservaring? Hebben ze gewerkt met groepen waarbij ze zelf het gedrag moesten observeren, interpreteren en/of behandelen?
4. Hoe redden zij zich in de gesprekken die er écht toe doen? Hoe flexibel zijn ze daarin — if the shit hits the fan?

Voor een lezing voor mijn eigen netwerk-community bedacht ik de volgende quote:
“In a world built to flood us… who do we become if we don't learn to read the water?”

En ik denk dat die quote ook hier past:
Laat anderen maar de boel overspoelen — ik help je liever het water te leren lezen.

Denk je aan zelfmoord en wil je contact met een deskundige? Bel of chat anoniem met 113. De hulplijn is 24/7 beschikbaar, dus zoek hulp als je zelfmoordgedachten hebt: 0900-0113 of www.113.nl