14 januari 2023

In de laatste paar weken ben ik bovenstaande quote een aantal keer tegengekomen op mijn linkedin feed. Bij een influencer met een achtergrond in psychologie en bij bedrijven die zich bezighouden met gedrag, psychologie en leiderschap. De quote wordt in verband gebracht met een “secret leadership congres” die binnenkort zal plaatsvinden. Ik juich dat soort initiatieven toe: je kan nooit uitgeleerd raken over het onderwerp leiderschap.

En soms (ok, vaak) kan ik het niet laten om te reageren, jullie kennen mij inmiddels een beetje. Het is voor mij dan nodig om mijn impulsen beheersen en er over na te denken, alvorens een mening te vormen. Maar nadat ik deze week een berichtje ontving van een collega die er zelf ook iets door geïrriteerd raakte, besloot ik het vandaag toch even van mij af te willen schrijven. Wij vroegen ons namelijk af of de quote eigenlijk wel past bij het principe van goed leiderschap. Vanuit mijn ervaring met executive coaching bij An Gaiser consultancy zou ik deze quote dan ook echt willen vermijden.

Het brengt mij terug bij een aantal ervaringslessen en naar de theoretische kennis over gedrag en psychologie. Ooit werd mij geleerd dat er wel degelijk een verschil bestaat tussen persoonlijkheid en gedrag. De persoonlijkheid is namelijk opgebouwd uit een aantal facetten: bijvoorbeeld uit je DNA, je karakter, je opvoeding en je gedrag. Gedrag is dus enkel een facet van je persoonlijkheid, maar het niet alles omvattend. Het ligt veel genuanceerder dan “Je bent wat je doet”.

Het gedrag is naar mijn mening wat je binnen je persoonlijkheid laat zien onder bepaalde omstandigheden. Gedrag uit zich zowel op positieve als ook op negatieve manieren. Van invloed zijn tijd, plaats, context en emoties.

Uitgaande van bovenstaande zie ik juist vaak in (executive) coachingstrajecten dat mensen persoonlijkheid en gedrag als één zien. Onlineliners als: “zo ben ik nu eenmaal”, “daar kan ik niets aan doen”, of “dat doe ik al jaren zo, dat hoort bij mij”, zie ik vaak als coping mechanismen voor zelfbehoud: het in stand houden van een situatie waar men zich comfortabel bij voelt. Persoonlijkheid en gedrag zijn dan met elkaar versmolten waardoor ze gedrag “onveranderbaar” maken. (En dan hebben we het nog niets eens over psychologische / psychiatrische problemen, waarbij men gedrag laat zien door een neurologische of biologische aandoening of ziekte).

In mijn coaching ga ik bij het zien van deze coping mechanismen juist vragen stellen: wanneer ben je voor het eerst zo gaan handelen, wat heeft het je opgeleverd en hoe dient het je nog? Wat zijn de voordelen van het gedrag en wat zijn de nadelen? En zijn de gedragingen wel onderdeel van wie je bent of ben je iets aan het beschermen?

En dan komen we toch weer terug op de werking van het brein: op wat mensen doen wanneer zij uit impuls, angst of uit het beschermen van belangen automatisch gedrag laten zien. Dat is namelijk het gedrag wat je ziet. Dat zegt mogelijk wel iets over de persoonlijkheid van iemand, maar het is niet wie iemand IS. Iemand IS namelijk het geheel van de eerder genoemde facetten EN van het gedrag dat de persoon laat zien bij zowel comfortabele situaties als bij discomfort.

Leiders die te maken krijgen met het moeten beschermen van bepaalde belangen en motieven kunnen voor een langere periode enkel gedrag laten zien die te maken hebben met discomfort. En als een leider daar jarenlang in zit kan men dus te maken krijgen met een perceptie van versmelting van wat iemand is, versus wat iemand doet. Niet alleen de leider zelf, maar ook de mensen die hij leidt kunnen daardoor een verkeerde indruk krijgen van wie de leider is. En daarmee werk je (ver)oordelen in de hand die de perceptie van en over de leider vernauwen.

In mijn coaching wil ik dus juist toewerken naar het uit elkaar trekken van persoonlijkheid en gedrag, met als doel ze weer dichter bij elkaar te laten komen als slechts een facet van de persoonlijkheid. Eerst eens onderzoeken om welk gedrag het gaat, of het de leider dient en of het gedrag uit discomfort kan omgezet kan worden naar iets waarvan de leider kan leren. Om een betere leider te worden in elke situatie, ook als het een tijd lang oncomfortabel voelt.

We leven in een tijdperk waar de ontwikkeling van goed leiderschap steeds belangrijk wordt en ook het principe van polarisatie steeds beter zichtbaar wordt gemaakt. Daarom zou ik willen oproepen om voorzichtig te zijn met de oneliner ‘je bent wat je doet”. Uiteindelijk kom je er naar mijn mening pas achter na goede diepgaande gesprekken met de (lerende) leider, of hij ook daadwerkelijk IS wat hij DOET.